Yel çərşənbəsi (“Külək çərşənbəsi” də adlanır) Novruz bayramından əvvəl qeyd olunan dörd çərşənbədən biridir və qədim türk-müsəlman ənənələrində mühüm yer tutur. Bu çərşənbə hava ünsürü ilə bağlıdır və inanclara görə, təbiətin canlanması prosesində küləklərin mühüm rolu var.
Gent.az Yel çərşənbəsi haqqında az bilinən maraqlı faktları sizə təqdim edir:
1. Küləklərin gücünə inam
Qədim inanclara görə, bu çərşənbədə əsən küləklər qışla yayı bir-birindən ayırır və yazın gəlişini müjdələyir. Əfsanəyə görə, yerin altında qış boyunca hərəkətsiz qalan küləklər bu gün azadlığa buraxılır və bütün dünyaya yayılır.
2. Yel çərşənbəsinin “ruhsal” mənası
Xalq arasında bu çərşənbə ruhi təmizlənmə və yenilənmə ilə əlaqələndirilir. İnsanların bu gün dualarının daha tez eşidildiyinə və arzularının küləklə birlikdə həyata keçəcəyinə inanılır.
3. Küləyin istiqamətinə görə fal
Yel çərşənbəsində küləyin hansı tərəfdən əsdiyinə görə fal açılırdı:
Şimal küləyi – sərt qışın uzanacağını bildirir.
Cənub küləyi – bolluq və firavanlıq gətirir.
Şərq küləyi – xoş xəbərlər və sevinc əlamətidir.
Qərb küləyi – gözlənilməz dəyişikliklər və macəraların xəbərçisidir.
4. Su və yel ritualları
İnsanlar bu çərşənbədə çay və bulaq başına gedərək əllərini və üzlərini yuyar, suyun və küləyin gücü ilə mənəvi və fiziki təmizləndiklərinə inanardılar. Bəzi yerlərdə evin damına çıxıb küləyə “arzularını pıçıldamaq” kimi adətlər mövcuddur.
5. Yel baba mifologiyası
Qədim türk inanclarında Yel Baba adlı mifoloji varlıq var idi. O, küləkləri idarə edən qüdrətli ruh hesab edilirdi. İnsanlar onu çağıraraq yağış, məhsuldarlıq və firavanlıq diləyirdilər.
6. Yel çərşənbəsində bayram tonqalı
Küləyin qaranlığı və pis enerjini uzaqlaşdırdığına inanıldığı üçün tonqallar qalanırdı. Bəzi inanclara görə, külək yanan odun alovunu gücləndirərək Novruz bayramına gedən yolu açırdı.
7. Bu günə aid xüsusi yeməklər
Yel çərşənbəsində əsasən küləkdə asan bişən yeməklər (küncütlü çörək, qovurga, fəsəli və s.) hazırlanırdı. İnanclara görə, süfrədə bol taxıl məhsulları olmalıdır ki, ilin qalan hissəsi bərəkətli keçsin. Yel çərşənbəsi həm qədim türk mifologiyasında, həm də müasir Novruz ənənələrində mühüm yer tutur. Sən də bu çərşənbədə küləyə arzularını pıçıldayıb təbiətin oyanışını qeyd edə bilərsən!
