Dünyada kişilərdə ən çox rast gəlinən xərçəng növü olan prostat xərçəngi gün getdikcə artmağa davam edir. Hazırda bu növ xərçəngdən ölüm nisbətinə görə dünyada 4-cü yerdədir.

Prostat xərçəngi, ümumiyyətlə, yavaş böyüyən meyl və nisbətən məhdud aqressivlik ilə aşağı riskli xərçəng növüdür. Erkən dövrdə simptomların olmaması səbəbindən diaqnoz çox vaxt gecikir. Xəstəlik irəlilədikcə yorğunluq, qan azlığı, sümük ağrıları, onurğa beyninə metastazdan sonra iflic, ikitərəfli sidik yollarının tıxanması nəticəsində böyrək çatışmazlığı kimi hallar meydana gələ bilər, ona görə də bu diqqət tələb edən xəstəlikdir.

Gent.az  xarici mediaya istinadən prostat xərçəngi ilə bağlı kiçik araşdırma edib. 

Araşdırmalara görə, erkən diaqnoz üçün kişilərin müəyyən aralıqlarla prostat vəzi xərçəngi müayinəsindən keçmələri vacibdir. Çünki xəstəliyə nə qədər tez diaqnoz qoyulsa, müalicə və sağalma nisbəti bir o qədər yüksəkdir. Skan üçün qan testində PSA adlı biokimyəvi parametr yoxlanılır və rektal rəqəmsal müayinə deyilən üsulla prostat müayinəsi aparılır.

Prostat xərçəngi nədir?

Prostat xərçəngi, kişi reproduktiv sisteminin bir hissəsi olan prostat vəzi hüceyrələrinin anormal və nəzarətsiz çoxalması nəticəsində meydana gələn bədxassəli şiş formasiyaları kimi müəyyən edilir.

Prostat vəzi qarnın aşağı hissəsində, sidik kisəsinin bir az altında yerləşən və sidik kanalı adlanan sidik yollarını əhatə edən qoz boyda orqandır. Prostat latın mənşəli sözdür və "çıxıntılı" deməkdir. Kişi orqanizmində reproduktiv sistemin funksiyalarında tənzimləyici rol oynayan testosteron hormonunun ifrazı, sperma hüceyrələrinin canlılığına və hərəkətliliyinə qoruyucu təsir göstərən sperma istehsalı prostatın yerinə yetirdiyi mühüm funksiyalardandır. 
Cəmiyyət arasında yaşın artması ilə meydana gələn xoşxassəli prostat böyüməsi orqan prostat adı ilə tanınır.

Dünyada minlərlə kişini, xüsusən də orta yaş və daha yuxarı yaşlarda narahat edən xəstəlik olan prostat xərçəngi hallarının 60%-i 65 yaşdan yuxarı insanlarda aşkar edilir.

Prostat xərçənginin əlamətləri hansılardır?

Prostat xərçənginin simptomları adətən xəstəliyin sonrakı mərhələlərində özünü göstərməyə başlayır və bir çox simptomlarla özünü göstərə bilir. Xəstəlik gizli şəkildə irəlilədiyi üçün asemptomatik insanlarda erkən diaqnoz yalnız müntəzəm müayinə ilə mümkündür. Xəstəliyin simptomları xarakterik deyil və digər prostat xəstəliklərində də görünə bilər. Prostat xərçənginin bir çox ümumi simptomları var:

İdrar etməkdə çətinlik;

Tez-tez sidiyə çıxma;

Sidikdə və ya spermada qanın olması;

Ereksiya problemləri;

Boşalma zamanı ağrı;

Kilo itkisi. 

Prostat xərçəngi tez-tez sümüyə metastaz verdiyi (yayıldığı) üçün bel, omba və ya ayaqda şiddətli ağrılara səbəb ola bilər.

Prostat vəzi sidik kisəsinin bir az altında yerləşdiyindən, ən çox görülən simptomlar sidik sistemi ilə bağlı problemlərdir. Şişin prostat vəzinə, sidik kisəsinə və sidik yollarına təzyiq göstərməsi səbəbiylə prostatın böyüməsindən sonra tez-tez sidiyə getmə, aralıq və yavaş sidiyə getmə, hematuriya olaraq adlandırılan sidiyə çıxma zamanı qanama kimi əlamətlər meydana gələ bilər.

Diqqətli olmaq lazımdır, çünki erektil disfunksiya (iktidarsızlıq) olaraq təyin olunan ereksiya problemləri insanlarda prostat xərçənginin əlamətləri arasında ola bilər. 

Bu simptomlar prostatın xoşxassəli böyüməsi, prostatın iltihabı (prostatit) kimi digər şərtlərlə də baş verə bilər və prostat xərçənginin aşkar əlamətləri deyil. Bu simptom və şikayətləri olan hər on nəfərdən yalnız birində prostat xərçəngi var.

Prostat xərçənginin müalicə üsulları hansılardır? 

Prostat xərçənginin müalicə variantları xərçəngin böyümə sürətinə və yayılmasına və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir. Bu, müalicənin potensial faydaları və yan təsirləri kimi digər amillərdən də asılıdır.

Müalicə seçimlərinə cərrahiyyə, kimyaterapiya, radioterapiya, hormonal terapiya və ya bunların müxtəlif kombinasiyaları daxildir. Xəstəlik erkən mərhələdə aşkar edilərsə, heç bir müalicə olmadan bir müddət izləmə tövsiyə olunur. Ən ümumi və effektiv müalicə variantı cərrahiyyədir və adətən prostatın tam çıxarılmasını (prostatektomiya) əhatə edir.

Prostatektomiya xərçəngdən təsirlənmiş prostat toxumasının çıxarılması prosesinə aiddir. Radikal prostatektomiya bütün vəzin cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Bu cərrahi əməliyyat açıq və ya qapalı cərrahiyyə olaraq həyata keçirilə bilər.

Açıq cərrahi əməliyyatlarda cərrah qarnın aşağı hissəsində geniş kəsik edərək prostat vəzinə çatmağı hədəfləyir. Prostat vəzi xərçənginin müalicəsi üçün açıq cərrahiyyədə üstünlük verilə bilən başqa bir bölgə də düz bağırsaq ilə xaya arasındakı perineum sahəsidir.

Qapalı prostat əməliyyatı laparoskopik üsulla həyata keçirilir. Bu prosedurda prostat vəzi kiçik kəsiklər vasitəsilə bədənə daxil edilən kameralar və cərrahi avadanlıqlar vasitəsilə hissə-hissə çıxarılır.

Laparoskopik prosedurlar açıq cərrahi əməliyyatlara nisbətən daha az invazivdir (müdaxilə dərəcəsi) və bu əməliyyatda edilən kəsiklər daha kiçikdir. İstər açıq, istərsə də laparoskopik cərrahiyyədə əməliyyatı həyata keçirən həkim prostatın ətrafındakı limfa düyünlərində və digər toxumalarda xəstəliyin izlərinin olub olmadığını yoxlayır.

Prostat çıxarıldıqdan sonra istehsal olunan sperma miqdarı azalır. Bu, əməliyyatdan sonrakı xəstələrdə "quru orqazm" adlı şikayətə səbəb ola bilər.